Osmanlı döneminin ticaret yapıları arasında önemli bir yer tutan bezirhaneler, Kapadokya'nın derinliklerinde saklı kalan, tarihin izlerini taşıyan yapılar arasında yer alır. Bezir yağı üretimi yapılan bu endüstriyel merkezler, bölgenin kayalarına oyulmuş ya da taş işçiliğiyle inşa edilmiş, zamanın ekonomik ve kültürel yapısını yansıtan mekânlardı. Mustafapaşa’daki bezirhane de bu tarihi zenginliğin yaşayan bir örneği olarak varlığını sürdürmektedir.

Bezir yağı, Anadolu’nun kadim topraklarında aydınlatmadan hayvancılığa, mutfaktan halk tıbbına kadar pek çok alanda kullanılmış, keten tohumundan elde edilen bir mucizeydi. Halk arasında "zeyrek" ya da "zeğrek" olarak bilinen keten tohumu yağı, sadece bezirhanelerin ürünü değil, aynı zamanda günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçasıydı. Keten dışında, Orta Anadolu’nun ızgın, aspir ve çitlembik gibi yerel bitkilerinden de elde edilen yağlar, bezirhanelerin üretim kapasitesini zenginleştiriyordu. Mustafapaşa’daki bezirhane de bu çok yönlü üretim sürecine tanıklık eden nadir mekânlardan biri olarak dikkat çekiyor.

Nevşehir’in ırmak boyunca uzanan sulak arazilerinde yetiştirilen keten bitkisi, bölgenin tarımsal yapısına katkı sağlarken, bezirhaneler de bu tarımsal zenginliği işleyip yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayan önemli ticaret merkezleri haline gelmişti. Ancak zamanla, bezirhaneler de tıpkı diğer tarihî yapılar gibi tahribata uğradı. Mustafapaşa’daki bu bezirhane, eski günlerinin izlerini taşıyan taş yapılarıyla hala ayakta, fakat içinde yağ çıkarma sürecinin önemli bir parçası olan ahşap mekanizmalar kaybolmuş durumda. Yine de mekânda, tohumların kavrulduğu “fırın,” presleme işleminin yapıldığı “hezen damı” gibi önemli bölümler ayırt edilebiliyor.

Bugün, bu tarihî bezirhane, modern bir dönüşüm geçirerek sanat ve kültürün buluşma noktası haline geliyor. Restore edilerek geçmişin izleriyle harmanlanan bu mekân, sanat sergilerinden kültürel etkinliklere, yaratıcı projelere ev sahipliği yapıyor. İçerideki taş duvarlar, geçmişin endüstriyel ruhunu bugünün sanatçılarına ve ziyaretçilerine fısıldıyor. Setenler ve batman taşları gibi tarihî unsurlar, modern dünyanın içinde zamanın ötesine geçen bir bağ kuruyor.